Voelen doen we de hele dag door.
Gevoelens zijn de woorden die we daar aan geven.
Emoties zijn de uitvergrotingen hiervan. Ze zetten ons in beweging. Maar niet altijd de juiste kant uit. Als reactie gaan we dan vaak weer denken. Maar is dat dan wel handig?
Laten we dit eens uitpluizen.
Hoe dat zit?
Je hebt van die gevoelstypes. De (hyper)sensitieven onder ons. Zo eentje ben ik. Ik voel altijd veel. Voor wie dat iets zegt: ik ben ook een echt ‘waterteken’: ik ben geboren onder het gesternte van de dubbele Kreeft met een waterdriehoek (vissen, schorpioen en jawel, alwéér die kreeft). Invoelend, gevoelig dus. Dat kan een verklaring zijn. Het kan ook karaktertechnisch bepaald zijn. I don’t know.
Om al dat voelen een beetje in banen te leiden heb ik me op hoog niveau geschoold in denken. In de hoop dat ik mezelf een beetje onder controle kon houden, denk ik… 😉 Als je namelijk zoveel voelt als ik, kan het best een chaos worden. Ik kan sfeer voelen, voelen of mensen gelukkig zijn, of mensen net bonje hebben gehad, of mensen wel eerlijk tegen elkaar zijn. Ik voel zuchtjes wind, koude en warmtebronnetjes, huid… het kettinkje om mijn nek, de ring van die ander. Ik voel soms wensen en gedachten. Van anderen. Soms ook bij de kassa van de supermarkt.
In mijn werk komt dat hartstikke goed van pas, want binnen no time weet ik de vinger op de zere plek te leggen. Vandaar misschien ook wel dat ik in turbosnelheid met je tot de kern kom als je bij mij in training bent*. Jij hebt een vraag, ik voel in wat er onder jouw vraag zit en wat jou bezighoudt. Dat spiegel ik je en als je het herkent geef ik je advies op maat in wat jij nodig hebt.
Buiten mijn werk om kan het wat lastiger zijn. Vooral toen ik me hier allemaal nog niet zo bewust van was. Toen maakte ik er vaak iets persoonlijks van. Dan voelde ik iets bij een ander en dacht ik dat het van mij was. Of op zijn minst dacht ik dat ik er iets mee moest.
Get the picture?
Zit ik op een feestje met iemand te praten, voel ik dat die ander ergens erg mee zit, dat komt bij mij binnen. Maar ja, het is niet van mij, dus soms snap ik helemaal niet waar het vandaan komt en wat ik er mee moet. En ik maar denken… Serieus, dat heeft me wat hoofdbrekens gekost!
Toen ik dat dus allemaal nog niet zo scherp had, raakte ik nog wel eens in de war. Om die war weer wat uit elkaar te plukken maakte ik een scheiding. Ik trok een lijn tussen denken en voelen. Zette het tegenover elkaar. Alsof het elkaars tegenhangers waren. Zo kon ik het voor mezelf een beetje behappen.
Van alles voelen en dan bedenken wat het was. Daar ga je natuurlijk wel veel van ‘in je kop zitten’. Er kan zóveel zijn dat je voelt dat je het niet meer trekt en je terugtrekt in dat hoofd. Niet handig uiteindelijk, want zo raken we cerebraal overbelast ofwel overspannen natuurlijk.
Inmiddels zie ik zelf dat denken en voelen meer als een setje. Net als peper en zout. Ze trekken samen op en ik schakel tussen de twee. Ook ben ik denken net zo goed als zintuig gaan zien als voelen (en proeven en ruiken, enz). Dat heb ik niet helemaal op eigen houtje zitten uitvogelen. Het is de filosofie van de zenschool, die ik heb bestudeerd. Die filosofie breng ik op smaak met mijn eigen sausje uit andere opleidingen (én heul veul ‘leerzame’ ervaringen uit mijn dagelijks bestaan) en die meltpot is de basis voor mijn werkmethode geworden (check hier)
Terug naar dat voelen..
Onze emotionele binnenwereld kunnen we splitsen in voelen, gevoelens en emoties. In ons dagelijkse taalgebruik benoemen we het anders dan in de zen. We zeggen dat iets een emotie is waar de zen dat een gevoel zou noemen en we zeggen dat we iets voelen waar de zen het over emoties heeft. Ik heb er al discussies over gehad met westerse psychologen, die deze splitsing niet zien zitten, maar mij heeft het enorm geholpen. Om meer rust in mezelf te vinden, om in balans te blijven, om controle te houden. Vandaar ook dat ik deze theorie met jullie deel… ter inspiratie.
—
1. Wat is voelen?
Voelen is ‘gewaarzijn’. Voelen is eigenlijk niets anders dan ‘weten’ hoe het met je is. Dat gaat nog niet over gevoelens. Gevoelens zijn dingen die je bedenkt bij wat je voelt. ‘Ik voel mijn maag’ is voelen. Als je zegt ‘Ik heb een knoop in mijn maag’ dan heb je die knoop er alweer bij bedacht.
Tssssssssss. Ingewikkeld, hè?
Maar toch ook weer niet…
De truc is om te voelen wat je voelt zonder daar van alles aan te koppelen. Grappig dat ik dit zo zeg, want je kunt gevoelens best vergelijken met de trekhaak van een auto. Dat ding dat een koppeling maakt tussen de auto en wat daar achter hangt. Voelen doe je in de auto zelf, met je handen aan het stuur, je voet op het pedaal en je ogen gericht op waar je naar toe gaat. Alles onder controle.
Gevoelens zitten daarachter. Onder je bumper. Vast aan de bodem van je auto. Daar zitten gevoelens. Buiten de cabine waar je zelf kunt bepalen waar je naar toe stuurt. Net daarachter.
2. Wat zijn gevoelens?
Gevoelens zijn een soort verbinding tussen dat wat je voelt en dat wat je ermee gaat doen. ‘Ik heb een eenzaam gevoel’ is bijvoorbeeld zo’n gevoel. Je voelt je maag, of je hart, of van mijn part je linkerbovenlip. Als je daar aan koppelt dat je dat voelt omdat je dus…………. bijvoorbeeld eenzaam bent, is dat niet meer wat je voelt (die bovenlip), maar wat je er bij bedenkt.
En dan?
Dan gaat je brein daar verder mee aan de slag. Wil je je eenzaam voelen? Nee? Dan ga je dus iets verzinnen om dat gevoel weg te werken. Je komt in beweging. Maakt niet uit welke kant uit (misschien grijp je naar de drank, misschien bel je iemand op, misschien ga je in je bed liggen huilen).
The brain takes over en jij gaat iets doen.
Zelf voelde ik me soms best eenzaam op mijn eerste lange verre reis in mijn eentje. Ik trok een maand lang met het openbaar vervoer door Chili. Het was een prachtige reis. Thuis was het hartje winter, sneeuwde het en was iedereen druk met krabben, daar liep ik op blote voeten door authentieke indianendorpen, stond ik in een woestijn naar de volle maan te koekeloeren en volgde ik de zon met een periscoop. Iedere keer dat ik iets voelde en dat aan eenzaamheid koppelde nam ik ff pauze. Dan zei ik tegen mezelf: “Yep, je voelt je eenzaam, maar dan wel in beautiful Chili”. En dan voelde ik me alweer stukken beter.
Gevoelens nodigen ons uit om iets te gaan dóen.
3. Wat zijn emoties?
Emoties zijn die dingen die achter gevoelens aan komen.
Als is het nog maar een klein stukje van gevoelens naar emoties, er zit wel verschil in. Op gevoelens kun je je nog wel bijsturen. Over emoties heb je het minste controle.
Het woord ‘emotie’ kun je verdelen in de ‘e’ van energie en de ‘motie’ van beweging.
Je voelt iets, dat roept gevoelens bij je op en dat zet jou in beweging.
Stel je voelt je bovenlip. Daar koppel je aan dat je eenzaam bent. Dat wil je niet voelen en dus ga je iets ondernemen. Als je niet bewust kiest kan het zijn dat het met je aan de haal gaat.
Dan ben je eigenlijk allang vergeten dat je alleen maar je bovenlip voelde. En hoe erg was dat nou eigenlijk? Wat maakt eigenlijk dat je daar aan koppelt dat je dus eenzaam bent? Waarom zit je niet gewoon alleen maar even die bovenlip te voelen en ga je gewoon door met waarmeee je bezig was? Hoe kom je dan in die emotie terecht?
Emoties zitten in de caravan, die aan de trekhaak hangt. En over zo’n caravan heb je echt veel minder te vertellen! Vooral als hij eenmaal aan het slingeren is…
Dat slingeren wordt vaak niet eens zozeer veroorzaakt door wat er op dat moment aan de hand is: je voelt je bovenlip, dat roept iets op, daar reageer je op… vanuit iets diepers. Een angst voor iets, een nare herinnering, allerlei bedenksels die je los kunt laten op dat wat je voelt. Dat gaat met je op de loop en zo kom je in die emotie terecht.
En dan ben je bang of wordt je boos, pislink zelfs en agressief… je smijt met een deur of gaat gillen. En daaaaaaaaaaaaar wilde je eigenlijk allemaal helemaal niet terecht komen. Toch?
De kunst is dus om te voelen wat je voelt. De gevoelens, die dat oproept, te registreren en dan bewust die caravan aan- of af te koppelen. En in ieder geval geen duwtjes naar links of rechts te geven door te verdwijnen in van alles wat er op dat moment niet toe doet.
Voelen wat je voelt in alle rust dus. En dan beslissen. Met je handen nog aan het stuur.
Een voorbeeld in 3 delen
Stel, je voelt je vinger. Je voelt dat je vinger warm wordt. Erg warm. Je hangt namelijk met die vinger in een kaars. Dan voel je de warmte. Dat roept een onbehaaglijk gevoel op (want wordt na verloop van tijd echt wel pijnlijk) en dan haal je die vinger dus weg. Hartstikke handig in dit geval, want als je dit niet doet heb je na verloop van tijd wel een echt probleem. Dit gaat dan ook meestal wel een soort van vanzelf.
Stel, je voelt je vinger. Je voelt dat je vinger warm wordt. Je kijkt er naar, je ziet niets bijzonders. Je gaat bedenken wat het kan zijn. Je had laatst namelijk ook een heel gek verhaal gehoord van iemand, die zijn vinger was kwijt geraakt. Omdat er eerst niks te zien was, maar weken later wel een enorme ontsteking was gaan zitten en er toen niks meer aan te doen was. Reken maar dat je dan allerlei andere dingen gaat voelen en in ‘de emotie kunt schieten’.
Stel je voelt je vinger. Je voelt dat je vinger warm wordt. Je kijkt er naar, je ziet niets bijzonders. Je constateert en laat het voor wat het is. Dik kans dat het gewoon weer voorbij gaat… als je dus niet met die vinger in die kaars hangt.
Voelen wat je te voelen hebt
Ooit zat ik met een groep in de zendo (meditatieruimte), tezamen met een grote bromvlieg. De vlieg vond het een goed idee om op mijn wang te gaan zitten. Dat voelde ik natuurlijk. Door dat gewoon alleen maar te voelen en er verder geen actie op uit te zetten had ik er helemaal niet zo’n last van. Je krijgt pas last van dat soort dingen als je je gaat irriteren en vind dat je het moet oplossen. Maar ja, waarom zou die vlieg daar niet even kunnen zitten, bedacht ik me? En yep, op een bepaald moment verdween hij weer.
Ook met al dat ‘andere soort’ voelen is het dus niet zo dat je er niks mee hoeft. Het gaat erom dat je afweegt en kiest. Wat heeft het me te vertellen en wat is de handigste reactie? Is het van nu of raakt het iets anders, iets ouds, iets dat ik met me meedraag?
In onze maatschappij hoor ik mensen vaak ‘sterkte’ tegen elkaar zeggen of dat je ergens vooral niet in moet blijven hangen. Hopla, schouders eronder en door… vooral door. Alsof het er niet toe doet wat je voelt, maar juist dat, lieve mensen, is een fantastisch zaadje voor een vette burnout of ander leed. Juist voelen wat je te voelen hebt heb je nodig om te doen wat je te doen hebt (uitrusten bv als je moe bent, een andere baan zoeken als je leegloopt op die je hebt, uit je relatie stappen als je niet goed behandeld wordt).
Voelen wat je te voelen hebt is dus belangrijk. En op basis daarvan kiezen voor wat je te doen hebt. Wat dat ook is.
Met aandacht. Heel zen.
*) de cut methode, omdat je soms moet stilstaan om verder te kunnen
©2016 SandraMEJacobs
saniszen 